'Op een of andere manier lijkt het alsof er een mentale blokkade is bij Oranje'
De groepsfase is als nummer één afgesloten, maar een spektakel is het allerminst bij het Nederlands elftal. Jaap Stam en Gertjan Verbeek kijken daarom met bijzonder veel interesse naar de achtste finale tegen de Verenigde Staten van aankomende zaterdag, vertellen de twee trainers aan VoetbalPrimeur.
Jaap Stam (67 interlands)
Hoewel Nederland vrijwel probleemloos de poule is doorgekomen, is er vooral kritiek: het spel is allesbehalve goed en dat wordt bondscoach Louis van Gaal deels aangerekend. Aanstaande zaterdag staat het duel met Team USA op het programma en dat is de eerste serieuze krachtmeting "We wisten dat Senegal en Ecuador weerstand konden bieden, waardoor de kwetsbaarheden van Nederland zichtbaar werden, maar dat ze door zouden gaan, hadden we allemaal wel verwacht", zegt Stam tegen deze website.
"Het voetbal is echter niet zo goed, al weet je hoe het kan gaan op toernooien. Want uiteindelijk gaat het om de winst. Ik kan me ook voorstellen dat je onbewust bij een 2-0 voorsprong niet te veel energie wil verspillen met het oog op de volgende wedstrijden. Waarom zou je dan nog onnodig risico lopen? Wanneer je voor de televisie zit, verwacht je natuurlijk meer en dat snap ik ook. Als je verder uit kúnt lopen, wordt de stemming en het gevoel natuurlijk beter."
Het gebrek aan Oranje-vermaak zorgt voor weinig positivisme. "Voor het WK speelden we in dit systeem vrij goed tegen landen als Duitsland en België", vervolgt Stam. "Dat heeft ermee te maken met dat de betere tegenstanders veel meer naar voren spelen, waardoor je zelf meer mogelijkheden krijgt. Landen als Ecuador en Qatar zakken juist helemaal in en dat vindt Oranje toch moeilijk."
"Speel je tegen grotere landen, dan krijg je een heel ander wedstrijdbeeld. Aan de andere kant weet je hoe het werkt: het resultaat telt en is heilig. Word je wereldkampioen, dan is er slechts een enkeling die over het spel praat. In Nederland willen we natuurlijk alles tegelijk, maar dat kan niet altijd. Zeker niet op een WK. Dat besef hebben we niet altijd - of willen we niet beseffen."
Van Gaal twijfelt ondertussen niet en heeft meerdere malen herhaald dat Nederland wereldkampioen kán worden. Hoe realistisch is dat? "Als je puur afgaat op het voetbal zal het lastig worden, zeker tegen de betere landen, maar grote wedstrijden brengen aan de andere kant ook iets extra's: spelers móéten nu opstaan, anders lig je eruit. De lading van een wedstrijd wordt heel anders, waardoor het voetbal dat ook wordt. Van Gaal roept dit natuurlijk om iets los te maken en het vertrouwen hoog te houden. Zo is hij als trainer."
Gertjan Verbeek (analist en oud-trainer van onder meer sc Heerenveen, Feyenoord en AZ)
Verbeek heeft na drie wedstrijden nog zijn twijfels bij Nederland. "Nee, het is niet gegaan zoals ik had verwacht. Maar dat ligt aan mezelf, omdat ik veel vertrouwen heb in Van Gaal, die zegt dat we wereldkampioen worden. Nederland heeft veel goede wedstrijden gespeeld in de Nations League, maar het gaat nu uiterst moeizaam. Je ziet het hoe het gaat tegen veredelde amateurs. Dat geeft niet veel vertrouwen", doelt Verbeek op Qatar. "Het is een wereld van verschil met Amerika - Iran. Dát is spektakel, maar ook de intensiteit en dynamiek is heel anders. Dan hou ik mijn hart vast tegen Amerika. Die zijn met een missie bezig en willen nu goede sier maken en oogsten op het WK dat ze in 2026 zelf organiseren."
"Misschien ligt het tempo nu nog wat te hoog als je het vergelijkt met hun techniek, maar dat kan in vier jaar alleen maar beter zijn. Amerikanen hebben een echte sportmentaliteit en gaan ervoor. Dat ontbreekt nog bij het Nederlands elftal. Het kabbelt voort en als de tegenstander niet te veel moeite doet om de bal te krijgen, lijkt het een soort schaakspel: van links naar rechts en rechts naar links. Het lijkt soms walking football. Iedereen heeft het over Gakpo, maar behoudens dat ene schot zou ook hij een onvoldoende krijgen."
Oranje is nog allesbehalve in vorm, ziet ook Verbeek. "Van Gaal heeft het niet voor elkaar gekregen om veel energie, vertrouwen en dynamiek in de ploeg te krijgen, al was zijn voorbereiding kort. Maar toch: als je roept dat je wereldkampioen wil worden, moet je wel beter gaan voetballen. Misschien heeft hij dat afgekeken van Bert van Marwijk. Die riep in 2010 ook dat we wereldkampioen zouden worden. Men zegt dat Van Gaal de beste bondscoach is die we ooit gehad hebben, maar Van Marwijk heeft in een WK-finale gestaan en Van Gaal nog niet."
Individueel weten de spelers - op enkele uitzonderingen na - hun stempel nog niet te drukken. "Frenkie de Jong is bij Oranje een onbetwiste basisspeler, maar speelt bij zijn club niet alles, net als Memphis Depay. Steven Bergwijn is bij Ajax niet best, Cody Gakpo doet het wel bij PSV, maar heeft het in de Europese wedstrijden niet laten zien. Xavi Simons was tegen Arsenal de beste van het veld. Onbevangen, hij knalde erin en dat hebben we juist nodig. Dat straalt over op de ploeg. Ik had gehoopt dat Van Gaal in zo'n wedstrijd voor Simons zou kiezen, maar in plaats daarvan koos hij toch voor dezelfde spelers. Niets ten nadele van hun kwaliteiten, maar we hadden juist iets anders nodig."
"Je speelt ook een beetje voor het publiek, zodat zij er wat meer achter gaan staan en de stemming beter wordt", vindt Verbeek. "Op een of andere manier lijkt het alsof er een mentale blokkade is, waardoor je dit soort voetbal krijgt. Daley Blind speelde een draak van een wedstrijd, terwijl Tyrell Malacia meer dynamiek heeft. Misschien moet je Denzel Dumfries een keer wakker schudden door Jeremie Frimpong te brengen. Dat gebeurt niet en verbaast mij, omdat Van Gaal bekend staat als iemand die spelers kansen geeft."