Landstitel nog ver weg voor Ajax: deze twee zaken móét Ten Hag aanpakken
Ajax begint als koploper aan Super January, de maand waarin het moet gebeuren voor alle hoogvliegers in de Eredivisie. In Amsterdam zal men er niet gerust op zijn: presteert de ploeg van trainer Erik ten Hag niet optimaal, dan wacht er in de rest van het seizoen een loopgravenoorlog met PSV, maar ook Feyenoord en Vitesse. Waar móét Ajax zich verbeteren om de 35ste landstitel te pakken?
Door Evert van Zoelen
Klaassen, Gravenberch en hun positionering
Sinds het vertrek van Frenkie de Jong en Lasse Schöne in de zomer van 2019 is Ajax zoekende naar een nieuw centraal duo op het middenveld. Razvan Marin werd voor 12,5 miljoen euro gehaald, maar beviel niet, waarna er voortdurend werd geschoven met Lisandro Martínez, Edson Álvarez en Donny van de Beek.
En nog steeds heeft Ten Hag de winnende formule nog niet gevonden voor deze twee posities. Ryan Gravenberch brak weliswaar door en veroverde een basisplaats, maar de positie naast hem blijft een twijfelgeval. Met Álvarez koos Ten Hag aanvankelijk voor extra defensieve zekerheid naast Gravenberch, maar voor hem in de plaats kwam begin oktober verloren zoon Davy Klaassen.
Met Klaassen en Gravenberch lijkt Ajax zijn ideale duo voor het middenveld gevonden te hebben. Toch is het begrijpelijk dat Ten Hag in eerste instantie aan Álvarez dacht om het middenveld aan te kleden. Klaassen en Gravenberch brengen opbouwend meer, maar verdedigend zijn ze nog weleens kwetsbaar.
Ajax verdedigt vanuit een 4-2-3-1 formatie. In die formatie is het de rol van de twee controleurs (Klaassen en Gravenberch) om met z'n tweeën de ruimte voor de verdediging af te schermen en daarmee ondersteuning aan de laatste lijn te bieden. De algemene regel voor deze twee spelers is dat de speler aan de kant van de bal overgaat op mandekking en de speler die het verst weg staat van de bal de zone voor de verdediging afschermt.
Bij Ajax zien we echter vaak dat beide spelers té man-georiënteerd verdedigen, waardoor de zone centraal voor de verdediging open komt te liggen.
In dit soort situaties moet Gravenberch zijn tegenstander loslaten en de zone voor de verdediging afdekken. Wanneer hij en Labyad enigszins goed positie kiezen, kunnen ze met gemak de passlijn naar de speler die Gravenberch nu afdekt dichtzetten, terwijl ook het centrum afgeschermd wordt. Bron: BT Sport.
De twee Ajax-controleurs dienen voornamelijk in het centrum van het veld te blijven spelen. Als zij naar de zijkanten uitwijken, komt de zone in het centrum namelijk open te liggen. Wanneer één van de twee spelers toch naar de zijkant moet uitwijken, is het des te belangrijker dat de andere speler de zone in het centrum afdekt zodat daar geen ruimte open komt. Dit zien we bij Ajax nog weleens misgaan. Zo is het niet ongebruikelijk om Klaassen aan de zijkant te zien uitstappen, terwijl Gravenberch het centrum niet dichtzet, of zelfs dat beide spelers naar de zijkant van het veld getrokken worden.
Klaassen wordt naar de zijkant van het veld getrokken, Gravenberch moet nu de zone centraal afdekken. Bron: BT Sport.
Van de twee Ajax-controleurs wordt ook verwacht dat ij de buitenspelers van de tegenstanders opvangen wanneer zij de actie naar binnen toe maken. Check hieronder het voorbeeld van Internazionale uit de Champions League-finale van 2010. Wanneer Arjen Robben de bal ingespeeld krijgt dekt Esteban Cambiasso de zone aan de binnenkant af. Mocht Robben nu de actie naar binnen maken en zijn directe tegenstander weten te passeren, dan staat Cambiasso daar meteen om hem op te vangen.
Cambiasso staat klaar om Robben op te vangen als hij naar binnen toe dribbelt. Bron: FOX Sports.
Bij Ajax komt het nogal eens voor dat de controleurs niet op tijd in positie zijn of dat ze te veel gefocust zijn op hun directe tegenstander, waardoor deze zone open komt te liggen. Hierdoor is er ruimte voor de tegenstander om de actie naar binnen te maken, wat tot een gevaarlijke kans kan leiden.
Klaassen is te laat in positie waardoor Gomez de actie naar binnen toe kan maken. Bron: BT Sport.
Afhankelijk van de filosofie van de trainer wordt de rol van de twee controleurs tijdens de aanval ingevuld. Bij trainers als José Mourinho is het eigenlijk verboden voor deze spelers om voor de bal te komen tijdens het aanvallen. Ze moeten vooral bezig zijn met het organiseren van de restverdediging én zorgen dat het elftal goed staat bij balverlies.
Ten Hag kiest hier duidelijk niet voor. Vaak is één en soms zijn zelfs beide middenvelders voor de bal tijdens de aanval. Zoals Johan Cruijff zou zeggen: elk voordeel heb z'n nadeel. Bij de meer verdedigende keuze van Mourinho zijn er minder aanspeelpunten tijdens de aanval, maar is er wel meer defensieve zekerheid. Bij de keuze van Ten Hag is dit precies andersom: er zijn meer spelers betrokken bij de aanval, maar het elftal staat niet altijd goed wanneer de bal verloren wordt.
Precies dit laatste is regelmatig te zien bij Ajax. Op sommige momenten staan beide centrale middenvelders niet in positie, waardoor Ajax niet in staat is om meteen druk op de bal te krijgen wanneer de ploeg hem kwijtraakt. Hierdoor kan de tegenstander een gevaarlijke counter starten.
Klaassen en Gravenberch staan beiden voor de bal. Als Ajax nu de bal verliest, is het voor de Amsterdammers heel lastig om de counter van Atalanta tegen te houden. Bron: BT Sport.
Belangrijke toevoeging: deze problemen komen niet alleen van Klaassen en Gravenberch. Ten Hag is een uitgesproken voorstander van het verdedigen van zones in plaats van het verdedigen van tegenstanders, waardoor hij dus goede argumenten zal hebben om het middenveld van Ajax juist wel vanuit de man te laten spelen. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat de voorste vier spelers bij Ajax niet altijd even zorgvuldig drukzetten, waardoor een meer man-georiënteerde manier van verdedigen het elftal meer in staat stelt om constant druk op de bal te geven.
Daarnaast is het organiseren van de restverdediging niet alleen de taak van de twee controlerende middenvelders. Soms zijn het de centrale verdedigers of de backs van Ajax die niet goed staan, waardoor de tegenstander een counter kan opzetten.
Van de Beek-erfenis
Met de transfers van Hakim Ziyech naar Chelsea en Van de Beek naar Manchester United is Ajax voetballend vermogen kwijtgeraakt in de voorste linie. Antony is een adequate vervanger gebleken, maar de erfenis van Van de Beek blijkt een hoofdpijndossier.
Eerst werd geprobeerd Quincy Promes vanuit de positie achter de spits te laten spelen, maar de Oranje-international is een speler die beter rendeert vanaf de zijkant. Mohammed Kudus vulde de rol heel aardig in, maar raakte geblesseerd tegen Liverpool en lag er drie maanden uit. Uiteindelijk viel de keuze op Labyad.
Het probleem van Ajax is dat Labyad een heel ander type speler is dan Van de Beek. Waar Van de Beek een speler is die zich onderscheidt in het maken van loopacties tussen de linies, is Labyad veel meer een speler die in het centrum van het veld blijft en onder de spits blijft spelen. Vooral in de Champions League-thuiswedstrijd tegen Atalanta Bergamo (0-1) was dit erg duidelijk zichtbaar.
Labyad moet naar de kant van de bal overkomen en zich aanspeelbaar maken. Bron: BT Sport.
Ook in de opbouw is vaak te zien dat wanneer één van de spelers achterin aan de bal is, hij geen afspeelmogelijkheid in het middenveld heeft.
Tagliafico heeft geen afspeelmogelijkheden. Labyad zou zich nu tussen de linies aanspeelbaar moeten maken. Bron: BT Sport.
Dit zorgt ervoor dat de opbouw van de Amsterdammers veel stroperiger oogt dan in voorgaande seizoenen. Marc Overmars zou op de transfermarkt kunnen kijken of er alternatieven beschikbaar zijn voor de 10-positie.
Veel Ajax-fans zullen hopen op de terugkeer van Kudus op het middenveld. De eerste weken van de Ghanees in Amsterdam waren veelbelovend, tot hij geblesseerd raakte. De vraag is of hij het volhoudt om alle wedstrijden te spelen na de winterstop. Alleen al in januari staan er zeven wedstrijden op het programma: van een speler die sinds oktober geen minuten heeft gemaakt, kan moeilijk verwacht worden dat hij elke wedstrijd op topniveau speelt.