Op naar Ajax-Benfica: de kansen en gevaren voor de Amsterdammers
Ajax en Benfica speelden voor de gelegenheid op vrijdagavond, in aanloop naar hun Champions League-clash. Benfica groeit steeds meer toe naar een vaste formatie met vaste namen, maar beleefde dankzij een vroege rode kaart geen goede generale repetitie: 1-1 thuis tegen laagvlieger Vizela. Ajax daarentegen kende – in elk geval qua scoreverloop – de grootst mogelijke moeite in de Eredivisie en kroop zowel tegen RKC Waalwijk als tegen SC Cambuur door het oog van de naald. Waar liggen voor Ajax de kansen en bedreigingen op weg naar het bereiken van de kwartfinale? VoetbalPrimeur analyseert, aan de hand van de heenwedstrijd.
Door Koen Bloks
Hoeveel risico durft Benfica in de opbouw te nemen?
Voorafgaand aan de heenwedstrijd stipten we al aan dat de kracht van Benfica niet in de opbouw van achteruit zit. De Portugezen zullen in het eerste duel met Ajax ook niet veel vertrouwen getankt hebben op dat gebied. In de openingsfase probeerde keeper Odysseas Vlachodimos linksback Alejandro Grimaldo te bereiken. Dat soort passes gelden meestal als pressing trigger voor Noussair Mazraoui. Hij onderschepte de bal, waarna Antony de 0-1 van Dusan Tadic kon voorbereiden. Het had nóg vaker mis kunnen gaan, maar Benfica kwam in die eerste helft een paar keer goed weg na kort opbouwen. In de Portugese competitie durft Benfica wel gericht op te bouwen, maar zullen ze dat in Amsterdam ook proberen?
Ajax lokt een risicovolle passing uit naar de backs. Voor zowel Ajax als Benfica geldt: de potentiële beloning is groot als het lukt om de bal te veroveren (Ajax) óf onder druk uit te spelen (Benfica). In deze situatie wint Ajax, met de 0-1 van Tadic tot gevolg. Bron: Match TV.
In de heenwedstrijd had Benfica lange passes naar spits Darwin Núñez nodig om te ontsnappen aan de druk van Ajax. De buitenspelers Rafa Silva en Éverton Soares en lopende middenvelder Gonçalo Ramos stonden echter niet in een aanvallende positionering om vervolgens gelanceerd te worden. Mogelijk was dit juist onderdeel van het tactische plan: zo min mogelijk risico nemen in de opbouw en alvast positioneren voor de tweede bal.
De lange passes zijn voor Benfica een uitkomst om te ontsnappen aan balverlies in de lage opbouw. Maar veel rendement wist het er in de heenwedstrijd niet mee te behalen. Uiteraard kan Ajax er niet op gokken dat het wel goed komt: Lisandro Martínez geeft hier rugdekking als Jurriën Timber het kopduel aangaat. Bron: Match TV.
Op welke manier kan Benfica Ajax pijn doen?
In de heenwedstrijd was Benfica vooral op zoek naar de ruimtes achter de backs van Ajax. Met name in de zone van Daley Blind kwamen de Portugezen gevaarlijk door. Dit deden ze onder andere via de overlap tussen Rafa Silva en rechtsback Gilberto. Vier dagen na Ajax-thuis wist het in de competitie twee keer te scoren tegen Vitória Guimarães, dankzij een dergelijke 'overlapaanval'.
Rafa Silva komt in de bal, Gilberto zoekt de diepte: de tandem op de rechterflank zorgt, zowel in de competitie als in de Champions League, voor overlap om achter de zone van de backs te komen. Ook linksback Grimaldo komt veelvuldig in de laatste fase van het veld door. Blind moet in dit geval belangrijke keuzes maken: wel of niet doordekken. Bron: Ring en Match TV.
Maar ook via andere variaties probeerde Benfica achter de backs op te duiken: Rafa Silva lokte wederom Blind uit de laatste lijn en Martínez werd juist richting de zijkant getrokken. Daarna kwam zowel Blind als Edson Álvarez in een 'hardloopwedstrijd' terecht.
Blind moet mee met Rafa Silva om druk te geven op de opbouw van Benfica. Dit brengt een kettingreactie op gang van spelers die in hun zwaktes terechtkomen. Trainer Erik ten Hag zal hier vermoedelijk geen concessies aan doen, dus wordt in dat geval individuele tactiek belangrijk. Bron: Match TV.
Hoe worden de openingen in de Ajax-defensie verdedigd?
In situaties 'lager' op het veld stapt Álvarez in de laatste lijn om gaten te dichten en het centrale duo Timber-Martínez te ondersteunen. Ook dan moeten de Amsterdammers alert zijn. Steven Berghuis en Ryan Gravenberch staan juist hoger op het veld: in verdedigend opzicht lukt het Ajax vaak niet om een hechte linie kort vóór de defensie te creëren. Onlangs ging het tegen Go Ahead Eagles - bij de 2-0 van Philippe Rommens - goed mis in een dergelijke situatie. Benfica positioneert normaal gesproken veel spelers tussen de linies en zal de bal graag in deze zone willen krijgen.
Álvarez dicht ruimtes in de defensie. De hoge positionering (mandekking-rol) van Gravenberch en Berghuis wordt dan uitgebuit: beide middenvelders kunnen niet meer corrigeren voor de defensie. Rafa Silva schiet bijna de gelijkmaker tegen de touwen. Bron: Match TV.
Hoe kan Ajax deze wedstrijd juist winnen?
Benfica zette tegen Ajax druk vanuit een 4-4-2 formatie en schoof naar een 4-5-1/4-4-2 formatie in lage verdedigende situaties. Daar lijken de Portugezen geen concessies aan te doen en dat zou goed nieuws voor Ajax zijn. Benfica zette in eigen huis niet goed druk en lijkt in Amsterdam geen extra risico's te willen nemen tegenover de opbouw van Ajax. Daarnaast weet Ajax doorgaans wel raad met een viermansdefensie. Benfica-controleur Julian Weigl doet zijn best om ruimtes in de defensie te dichten en als vijfde verdediger te fungeren, maar heeft daar beperkte vaardigheden voor. In de opbouw en aanval hoeft Ajax simpelweg geen tactische aanpassingen aan de bal te doen om van dit Benfica te kunnen winnen.
Benfica zet met twee spitsen druik op de opbouw van Ajax. Via de inmiddels geblesseerd geraakte Remko Pasveer, maar ook via de inzakkende Álvarez, weet Ajax telkens de vrije man te vinden. Benfica durft geen extra risico's te nemen om verder door te dekken. Bron: Match TV.
Ajax is telkens in staat om tussen de linies of rondom het verdedigende blok te spelen. Ajax valt daarna met veel spelers de 'poortjes' aan (de ruimte tussen twee Portugezen in de verdedigende linie). Bron: Match TV.
Deze aanvallen komen voort uit een aanvallend principe: bezetting tussen de linies in elke strook van het veld. Ajax heeft aan de zogeheten contrazijde dan een overtal wanneer elke speler goed in positie staat. Bron: Match TV.
Wat Ajax kan leren van de vorige wedstrijden?
De Portugezen zijn dus te pakken, maar Ajax zal vooral in de omschakeling betere keuzes moeten maken en met een hogere intensiteit moeten omschakelen dan het deed tegen onder andere Go Ahead Eagles en RKC. Benfica staat ook op een lastigere manier opgesteld dan deze teams. Zowel Éverton als Rafa Silva staat – om en om – tijdens verdedigende situaties hoog opgesteld om direct na balverovering gevaarlijk te worden. Backs Blind en Mazraoui zullen niet minder naar voren stormen, waardoor de opstelling van de restverdediging (en Álvarez in het bijzonder) heel belangrijk wordt.
De sterkte van Ajax is een dynamische aanvalsstijl. Maar door deze onderlinge positiewisselingen lukt het Ajax niet altijd om de ideale restverdediging, twee plus drie man achter de bal, continu te handhaven, waardoor het kwetsbaar is in de omschakeling. Benfica zal loeren op deze momenten.
Bij de 2-2 van Benfica staan Mazraoui en Timber bij de spits. Achter de bal (rondom het strafschopgebied) heeft Ajax alleen Berghuis en Álvarez. Geen 2+3, maar wel Álvarez die in grote ruimtes moet verdedigen tegen Rafa Silva. Ajax kan dit simpelweg voorkomen door beter (nauwkeuriger) en langer aan de bal te blijven, maar ook de regels van Erik ten Hag te handhaven. Bron: Match TV.
Koen Bloks (30) is oprichter van Tactical Base - een uitgebreid voetbal e-learning programma voor trainers. Eerder werkte hij voor PSV en Willem II als tactisch analist, nu begeleidt hij profspelers bij hun cognitieve en tactische voetbalontwikkeling.