Benfica geen schim meer van ploeg die PSV elimineerde: waar liggen Ajax' kansen?
Van het Benfica dat PSV eind augustus uit de Champions League-groepsfase hield, is niets meer over: althans, niet qua speelstijl. En dat heeft te maken met de trainerswijziging van vlak voor de jaarwisseling. Sinds trainer Nélson Veríssimo in december het roer van Jorge Jesus overnam, hebben de Portugezen het moeilijk en zijn ze zoekende. Een analyse van het 'nieuwe' Benfica, dat woensdag aantreedt tegen Ajax.
Door Koen Bloks
Centraal duo ver uit elkaar, voorspelbare opbouw
Waar Benfica onder Jesus meestal met drie centrale verdedigers speelde, kiest het nu vrijwel altijd voor 4-4-2. Benfica bouwt op via de breed uitgezakte centrale verdedigers Jan Vertonghen en Nicolás Otamendi, met Julian Weigl als controlerende middenvelder vlak voor het zestienmetergebied. De opbouw van O Glorioso is meestal gehaast en voorspelbaar. De centrale verdedigers kiezen namelijk zo breed positie dat ze door de spits van de tegenstander – dat zal woensdag Sébastien Haller zijn – naar de buitenkanten worden gedrukt. Door deze positie aan de zijkant én de druk van de spits zijn de verdedigers niet meer in staat om de bal centraal te houden. Dit levert meestal een voorspelbare rechte pass of lange bal naar de spitsen op.
Noussair Mazraoui zal azen op een onderschepping van deze rechte ballen richting zijn directe tegenstander, terwijl het centrale duo Jurriën Timber-Lisandro Martínez zich in kan stellen op een lange pass. Backs die naar de binnenkant bewegen, dynamische rotaties of uitgespeelde overtallen in de opbouw: daar hoeft Ajax waarschijnlijk niet bang voor te zijn. Zonder aanpassingen aan het strijdplan in de opbouw lijkt het overwegend slordige Benfica juist Ajax in de kaart te spelen.
Hier liggen kansen voor Ajax: Haller kan de centrale verdedigers op deze manier dwingen een voorspelbare bal te geven. In de wedstrijd tegen Boavista leverde een voorspelbare en rechte bal in de opbouw Benfica een tegendoelpunt op. Bron: Sport TV.
Om een vergelijking te maken: Ajax wil zoveel mogelijk voorkomen dat de centrale verdedigers naar de buitenkant worden gedrukt. Ook hebben Timber en Martínez in deze situatie veel voetballende mogelijkheden om onder druk alsnog de pass naar Remko Pasveer te vinden. Bron: ESPN.
Haller, Tadic en Antony moeten scherp zijn
In aanvallend opzicht positioneert Benfica veel spelers tussen de linies. Daar ligt ook direct één van de gevaren voor Ajax. Door veel spelers centraal te posteren komen de flankruimtes open, aangezien de backs naar binnen moeten knijpen. Dat betekent dus dat de rode loper uit ligt voor bijvoorbeeld aanvallende backs: die heeft Benfica, met Álex Grimaldo en Valentino Lazaro. Dusan Tadic en Antony zullen hun zogeheten counter positionering op de juiste momenten moeten afwisselen met meelopen met de tegenstander. Backs Mazraoui en Daley Blind kunnen anders in ondertal komen te staan.
Benfica scoort tegen Sporting Portugal, door een overtal in de zone rondom de back uit te spelen. Ajax hanteert enkele regels waarbij Antony en Tadic niet in elke situatie mee moeten lopen. Na een snelle kantwissel is het dus oppassen voor Ajax. Bron: Sport TV.
Ajax is er alles aan gelegen om de pass naar aanvallers eruit te halen. Benfica positioneert namelijk zoveel spelers tussen de linies dat de kleinste miscommunicatie of uitvoering in bijvoorbeeld het doorstappen al fataal kan zijn. En dat is nu net wat Ajax altijd wil: doordekken op de tegenstander. Om passes naar aanvallers van de tegenstander te voorkomen, wordt er in verdedigend opzicht veel gevraagd van Haller, Tadic en Antony. Al moeten we ook beamen dat de Portugezen niet gemakkelijk voetballen van achteruit. Bovendien: zal trainer Veríssimo het in de Champions League aandurven om net zo aanvallend als in het onderstaande voorbeeld te spelen?
Alle aanvallers van Benfica staan in het midden van het veld. In de as staan alleen Otamendi, Vertonghen en Weigl achter de bal. Balverlies in zo'n situatie is dus levensgevaarlijk voor Benfica. Bron: Sport TV.
Ajax-gevaar kan van vijf kanten komen
Benfica mist namelijk de voetballende kwaliteiten om Ajax met de rug tegen de muur te zetten: dat de Amsterdammers het spel dicteren, lijkt dan ook een realistischer scenario. Hoe zal de ploeg van Veríssimio proberen om de Amsterdamse aanvalsgolven het hoofd te bieden?
Benfica verdedigt met vier spelers achterin, daarnaast schermen de spelers op het middenveld en in de aanval het midden af: daarmee dwingen ze de tegenstander naar de flank. Maar juist daar kan Ajax zijn zo vaak succesvolle aanvalspatronen laten zien. De ploeg van Erik ten Hag lokt de centrale verdedigers uit positie en valt vanuit alle vijf de veldstroken aan: de twee zijkanten, de twee halfspaces én het centrum.
De backs van Benfica geven druk naar de buitenkant. De centrale verdedigers stappen door naar de halfspace-strook. Dit zorgt ervoor dat er nog maar één centrale verdediger voor het doel staat. Er komt veel druk te staan op de linker centrale verdediger en Weigl, die moet corrigeren. Bron: Sport TV.
Een voorbeeld van hoe Ajax de lijn van vier verdedigers stuk speelt: in dit geval maakt Tadic een diagonale loopactie, richting de buitenkant van het veld. Daarmee wordt het midden geopend en krijgt Steven Berghuis de gelegenheid om de 1-0 te maken tegen PSV. Ook tegen Benfica gaat Ajax deze patronen laten zien. Bron: ESPN.
Moeite met druk zetten, kansen liggen aan de zijkanten
Ook in druk zetten blinkt Benfica niet uit. In de afgelopen weken heeft trainer Veríssimo veelvuldig geëxperimenteerd en dat is niet zonder reden. Benfica vindt het lastig om de linies kort op elkaar te houden bij het hoog druk zetten en verdedigt tegelijkertijd erg smal. Daardoor zijn de flankruimtes vrijwel altijd een makkelijk bereikbare zone voor de tegenstander. Dat is op zich niet erg voor Benfica, maar dat kan wel grote problemen opleveren, wanneer de buitenspeler hoog staat opgesteld en zijn back vervolgens doorstapt. Dan komt Benfica in de problemen, zoals beschreven in de defensieve fase.
Benfica zal Ajax hoogstwaarschijnlijk rond het begin van de middencirkel of iets hoger gaan opvangen, zonder veel pressie naar voren. Maar ook daarmee heeft Benfica niet aangetoond de opbouw van veel ploegen onschadelijk te kunnen maken. Bron: Sport TV.
Oppassen voor een snelle omschakeling moet Ajax overigens altijd. De tijd van een niet functionerende restverdediging bij Ajax ligt al even achter ons, maar de Amsterdammers geven nog wel veel ruimte weg in de rug. Met Rafa Silva en Everton heeft Benfica snelle buitenspelers die het graag wil lanceren. Tegelijkertijd is de omschakeling van aanvallen naar verdedigen juist een kwetsbare factor: wanneer Weigl zich laat uitzakken tijdens het aanvallen, mist de ploeg een type-Edson Álvarez die de linies bij elkaar houdt. Al met al lijkt Ajax dus een enorme kans te hebben om na woensdag al met één been in de volgende ronde te staan. Of tovert Nélson Veríssimo een tactisch konijn uit de hoge hoed?
Koen Bloks (30) is oprichter van Tactical Base: een uitgebreid voetbal e-learning programma voor trainers. Eerder werkte hij voor PSV en Willem II als tactisch analist, nu begeleidt hij profspelers bij hun cognitieve en tactische ontwikkeling.